მიხეილ წვერავა

მედიცინის აკადემიური დოქტორი, პროფესორი,

აკადემიკოს გ. ჩაფიძის სახელობის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრის შინაგანი მედიცინიs დეპარტამენტის ხელმძღვანელი

მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციური ცვლილებები გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში (ექოკარდიოგრაფული კვლევა)

ანოტაცია: 
      

  გულის შეგუბებითი უკმარისობის (გუ) დროს მარჯვენა პარკუჭის (მპ) მდგომარეობა მნიშვნელოვნად განაპირობებს ავადმოფობის მიმდინარეობასა და პროგნოზს. ამ თვალთახედვით ნაკლებად არის შესწავლილი მპ-ს გამავალი ტრაქტის ფუნქცია. წარმოდგენილი შრომის მიზანი იყო ექოკარდიოგრაფულად გამოგვეკვლია მპ-ს გამავალი ტრაქტის ფუნქციის ცვლილებები გუ-ს მქონე პაციენტებში.

შევისწავლეთ  გუ-ს მქონე 215 პაციენტი (ძირითადი ჯგუფი), საკონტროლო ჯგუფი წარმოადგენილი იყო 468 პირით, რომლებსაც არ ჰქოდათ გუ მათ შორის 272 ჯანმრთელი. ყველას ჩაუტარდა სატნდარტული ექოკგ კვლევა. მპ-ს შემომავალი ტრაქტის ფუნქციას ვსწავლობდით M-რეჟიმში, რომელზეც ისაზღვრებოდა სამკარიანი რგოლის სისტოლური მოძრაობის ამპლიტუდა მილიმეტრებში (TAPS) . მპ-ს გამავალი ტრაქტის ფუნქციას ასევე ვსწავლობდით M-რეჟიმში, რომელზეც ვზომავდით გამავალი ტრაქტის სისტოლურ და დიასტოლურ ზომებს, მისი სისტოლური შემოკლების ფრაქციას პროცენტებში (RVoutFS%) და მოძრაობის ამპლიტუდას მილიმეტრებში.

შეგუბებითი გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში აღინიშნებოდა მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ფუნქციის გამოხატული დარღვევა რაც აისახა მისი სისტოლური შემცირების ფრაქციის სარწმუნო დაქვეითებაში. M-რეჟიმში გადაღებულ ექოკარდიოგრამით გამოთვლილი მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ფრაქციული შეკუმშვის დაქვეითება (RVoutFS%<48%) შეიძლება გამოყენებულ იქნას გუ-ს მქონე პაციენტებში, როგორც დამატებითი სადიაგნოზო ნიშანი და მპ-ის ფუნქციური მდგომარეობის შესაფასებლად.

საკვანძო სიტყვები: მარკვენა პარკუჭის ფუნქცია, გულის უკმარისობა, მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტი, ექოკარდიოგრაფია.

შესავალი

  დიდი ხნის განმავლობაში მარჯვენა პარკუჭი, კარდიოლოგების ყურადღებს მიღმა იყოდარჩენილი და მას მხოლოდ სისხლის პასიურ გამტარად აღიქვამდენ (1). გასული საუკუნის 70-80-იანი წლებიდან მოყოლებული, მას შემდეგ რაც გამოვლინდა მარჯვენა პარკუჭის თავისუფალი კედლის სისტოლური დისფუნქციით განპირობებული ავადობისა და სიკვდილობის მნიშვნელოვანი ზრდა მიოკარდიუმის ინფარქტის მქონე პაციენტებში (2,3) დამოკიდებულება გულის მარჯვენა კამერების მიმართ დიამეტრალურად შეიცვალა. დადგენილია, რომ მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციური მდგომარეობა პულმონური ჰიპერტენზიისა და გულის შეგუბებითი უკმარისობის პროგნოზის მნიშვნელოვანი განმსაზღვრელი ფაქტორია (4,5). დღეისათვის აღარებულია, რომ მარჯვენა და მარცხენა პარკუჭს ერთნაირად მნიშვნელოვანი, სასიცოცხლო ფუნქცია აკისრია (6).

გულის შეგუბებითი უკმარისობა თანამედროვე მედიცინის მნიშვნელოვანი პრობლემაა, რაც ამ მდგომარეობის მზარდი სიხშირით, მაღალი სიკვდილობით, ინვალიდიზაციითა და ჰოსპიტალიზაციით არის განპირობებული. მარჯვენა პარკუჭის დისფუნქციის ყველაზე ხშირი მიზეზი, მარცხენა პარკუჭის დისფუნქცია და მის ფონზე ფონზე განვითარებული მცირე წრის ჰიპერტენზიაა. წარმოდგენილი კვლევის მიზანი იყო ექოკარდიოგრაფულად შეგვესწავლა მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის სისტოლური ფუნქციის ცვლილებები გულის შეგუბებითი უკმარისობის მქონე პაციენტებში.

კვლევის მასალა და მეთოდები

  შევისწავლეთ გულის შეგუბებითი უკმარისობის (გუ) მქონე 215 პაციენტი (I- ძირითადი ჯგუფი), მათგან 99 ქალი იყო, 116 მამაკაცი. საკონტროლო, II ჯგუფი წარმოადგენილი იყო 468 პირით, რომლებსაც არ ჰქოდათ გუ (მათ შორის ქალი 254 და მამაკაცი 214), მათგან 272 პრაქტიკულად ჯანმრთელი იყო (I ქვეჯგუფი, მათ შორის ქალი 159 და მამაკაცი 113), გულის სხვადასხვა ორგანული დაავადებები აღენიშნებდა 196–ს (II ქვეჯგუფი, მათ შორის ქალი 95 და მამაკაცი 101),). ყველას ჩაუტარდა ექოკარდიოგრაფიული კვლევა ევროპის კარდიოლოგთა ასოციაციის და ამერიკის ექოკარდიოგრაფიის აცოციაციის რეკომენდაციების გათვალისწინებით. ამას გარდა ჩატარებულ იქნა მარცხენა, მარჯვენა პარკუჭების და პარკუჭთაშუა ძგიდის ქსოვილოვან დოპლეროგრაფული კვლევა იმპულსურ რეჟიმში (TDI) ატრიოვენტრიკულური რგოლის დონეზე, რომელზეც ვზომავდით პარკუჭთაშუა ძგიდის და მარცხენა პარკუჭის თავისუფალი კედლის სისტოლური (S, Sivs), ადრეული (E,Eivs) da gviani diastoluri moZraobis (A,Aivs) სიჩქარეებს, მარჯვენა პარკუჭის თავისუფალი კედლის დოპლეროგრამაზე კი იზომებოდა სისტოლური (RV TDI s) ადრეული (RV TDI e) და გვიანი დიასტოლური (RV TDI a) და იზომეტრული შეკუმშვის (RV TDI s1) მოძრაობის სიჩქარეები.

მარჯვენა და მარცხენა პარკუჭის ატრიოვენტრიკულური რგოლის ლატელარული კედელბის მოძრაობის ამპლიტუდის შესწავლა ხდებოდა აპიკალური 4-კამრიანი პოზიციიდან M-რეჟიმში (TAPSE, MAPSE), რომელიც იზომებოდა მილიმეტრებში (7).

მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ექოკგ შესწავლა ხდებოდა M-რეჟიმში, პარასტერნალურ მოკლეღეძოვან პოზიციაში აორტული სარქვლის დონეზე. მიღებულ ჩანაწერზე ვზომავდით მარჯვენა პარკუჭის გასავალი ტრაქრტის დიამეტრს მილიმეტრებში (მარჯვენა პარკუჭის წინა კედელსა და აორტის წინა კედელს შორის) დიასტოლის ბოლოსა (RVoutDd) და სისტოლის ბოლოში - RVoutDs და წინა კედლის ექსკურსიას - RVoutExc (8,9) (გაზომვის ტექნიკა ნაჩვენებია სურათზე). მიღებული მონაცემების საფუძველზე ვითვლიდით მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის სისტოლური დამოკლების ფრაქციას ფორმულით: RVoutFS%=(RVoutDd-RVoutDs)/ RVoutDd (8,9).

სურათი 1. მარჯვენა პარკუჭი გამავალი ტრქტის გაზომვა (ახსნა იხ. ტექსტში)


  მასალა დამუშავებული იყო სტატისტიკურად პროგრამა Mიცროსოფტ Eხელ-2007-ის მეშვეობით. ვითვლიდით რაოდენობრივი მაჩვენებლების სშუალოს და სტანდარტულ გადახრას საშუალოდან. მაჩვენებლებს შორის სხვაობას ვადგენდით სტიუდენტის ტ-ტესტის მეშვეობით (სარწმუნოდ ითვლებოდა პ<0.05). ამას გარდა ვითვლიდით ზოგიერთი რაოდენობრივი მაჩვენებლის მგრძნობელობას, სპეციფიკურობას, დადებით და უარყოფის პრედიტულობასა და ეფექტურობას გულის უკმარისობის გამოვლენაში და კორელაციის არსებობას (კორელაციის კოეფიციენტის გამოთვლის მეშვეობით) ცალკეულ რაოდენობრივ მაჩვენებლებს შორის.

კველევის შედეგები

  შევისწავლეთ გულის შეგუბებითი უკმარისობის მქონე 215 პაციენტი, მათგან გუ-ს I ფუნქციური კლასი NYHA-თი ჰქონდა 30 პაციენტს (14%), II ფკლ – 62-ს (28.8%), III და IV ფკლ შესაბამისად 101 (47%) და 22 (10.2%) პაციენტს. როგორც მოსალოდნელი იყო მარცხენა პარკუჭის ღრუს სისტოლური, დიასტოლური ზომები და მოცულობები, მარცხენა წინაგულის ზომები და მოცულობა სარწმუნოდ მაღალი იყო, მარცხენა პარკუჭის განედევნის ფრაქცია და მისი ღრუს ფრაქციული შემოკლება კი სარწმუნოდ დაბალი იყო გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში საკონტროლო ჯგუფთან შედარებით.

1. მარჯვენა პარკუჭის გამავალი და შემომავალი ტრაქტის ფუნქცია ჯანმრთელებში.

ჯანმრთელებში TAPSE ვარირებდა 16 მმ-დან 30 მმ-მდე (საშუალოდ 23.2±2.7 მმ). ის სუსტ დადებით კორელაციაში იყო პარკუჭთაშუა ძგიდის სისტოლური, ადრეული დიასტოლური, მარჯვენა პარკუჭის სისტოლური, ადრეული და გვიანი დიასტოლური მოძრაობის სიჩქარეებთან ქსოვილოვან დოპლეროგრამაზე და ზომიერი კორელაქციაში ქვემო ღრუ ვენის დიამტრთან ამოსუნთქვის ფაზაში.

მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის დიასტოლური დიამეტრი (RVoutDd) ვარირებდა 18 მმ-იდან 45 მმ-მდე (საშუალო 23.2±2.7 მმ). ის სუსტ დადებით კორელაციაში იყო მარცხენა პარკუჭის უკანა კედლისა და პარკუჭთაშუა ძგიდის დიასტოლურ სისქესთან, მარჯვენა წინაგულის ზომებთან, და ზომიერ კორკელაციაში მარცხენა პარკუჭის მოცულობებთან, პულმონური რეგურგიტაციის მაქსიმალურ და მინიმალურ სიჩქარესთან და ქვემო ღრუ ვენის დიამეტრთან ამოსუნთქვის ფაზაში.

მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის სისტოლური დიამეტრი (RVoutDs) ვარირებდა 5 მმ-იდან 22 მმ-მდე (საშუალო 13.3±3.0 მმ). მაჩვენებელი ზომიერ კორელაციაში იყო ქვემო ღრუ ვენის დიამეტრთან ჩასუნთვისა და ამოსუნთქვის ფაზაში.

მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის შემოკლების სისტოლური ფრაქცია (RVoutFS%) ვარირებდა 43.6%-იდან 75%-მდე (საშუალო 57.0±6.0 %). ისევე როგორც მისი სისტოლური დიამეტრი, ზომიერ კორელაციაში იყო ქვემო ღრუ ვენის დიამეტრთან ჩასუნთვისა და ამოსუნთქვის ფაზაში.

მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ექსკურსია სისტოლაში (RVoutExc) ვარირებდა 4 მმ-დან 15 მმ-დე (საშუალო 7.7±2.3 მმ). მაჩვენებელი ზომიერ დადებით კორელაციაში იყო პულმონური რეგრუგიტაციის მინიმალურ და მაქსიმალურ სიჩქარეებთან.

2. მარჯვენა პარკუჭის გამავალი და შემომავალი ტრაქტის ფუნქცია გულის დაავადების მქონე პაციენტებში, რომლებსაც არ ჰქონდათ გულის უკმარისობა

TAPSE -ს მაჩვენებელი ამ ჯგუფში ვარირებდა 12-დან 32 მმ-მდე (საშუალოდ 22.8±3.5 მმ). მაჩვენებელი სუსტ დადებით კორელაციაში იყო მარცხენა პარკუჭის განდევნის ფრაქციასთან, პარკუჭთაშუა ძგიდის და მარჯვენა პარკუჭის ლატელარული კედლის ქსოვილოვან დოპლეროგრაფულ სისტოლურ და ადრეულ დიასტოლურ მოძრაობის სიჩქარეებთან და უარყოფითი კორელაციაში ქვემო ღრუ ვენის დიამეტრებთან ჩასუნთქვასა და ამოსუნთქვის ფაზაში.

RVoutDd ვარირებდა 20 მმ-იდან 44 მმ-მდე (საშუალოდ 32.1±4. მმ). აღნიშნული მაჩვენებელი არ იყო კორელაციაში არც-ერთ შესწავლილ პარამეტრთან.

RVoutDs ვარირებდა 7 მმ-იდან 30 მმ-მდე (საშუალოდ 14.3±3.4 მმ). მაჩვენებელი სუსტ კორელაციაში იყო მარცხენა პარკუჭის ღრუს სისტოლურ და დიასტოლურ ზომებთან და მოცულობებთან, ზომიერ კორელაციაში ფილტვის რეგურგიტაციული ნაკადის მაქსიმალურ და მინიმალურ სიჩქარეებთან და ძლიერ კორელაქციაში მიტრალური რეგურგიტაციის ნაკადით განსაზღვრულ მარცხენა პარკუჭშიდა სისტოლურ წნევასთან.

RVoutFS% ვარირებდა 33.3%-იდან 76.7%-მდე (საშუალო 55.3±7.7%). მაჩვენებელი სუსტ დადებით კორელაციაში იყო მარცხენა პარკუჭის სისტოლურ მოცულობასთან, განდევნის ფრაქციასთან, სუსტ უარყოფით კორელაქციაში - სამკარიანი რეგურგიტაციის სიჩქარესთან, მარცხენა პარკუჭშიდა სისტოლურ წნევასთან და ზომიერ უარყოფით კორელაქციაში პულმონური რეგურგიტაციის მაქსიმალურ სიჩქარესთან.

RVoutExc ვარირებდა 2 მმ-იდან 16 მმ-მდე (საშუალო 8.4±2.4 მმ). მაჩვენებელი ზომიერ უარყოფით კორელაციაში იყო პულმონური რეგურგიტაციის მაქსიმალურ და მინიმალურ სიჩქარესთან.

3. მარჯვენა პარკუჭის გამავალი და შემომავალი ტრაქტის ფუნქცია გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში.

TAPSE -ს მაჩვენებელი გუ-ს მქონე პირებში ვარირებდა 5 მმ-დან 31 მმ-მდე (საშუალოდ 15.4±4 მმ). მაჩვენებელი სუსტ დადებით კორელაციაში იყო სისტოლურ არტერიულ წნევასთან, მარცხენა პარკუჭის განდევნის დროსთან, ფილტვის არტერიული ნაკდის აჩქარების დროსთან, მიტრალური რგოლის მოძრაობის ამპლიტუდასთან (MAPშE), მარცხენა პარკუჭის ქსოვილოვანი დოპლეროგრამის სისტოლური და გვიანი დიასტოლური მოძრაობის სიჩქარესთან, ზომიერ დადებით კორელაციაში – მარცხენა პარკუჭის ღრუს შემოკლების ფრაქსიასთან, განდევნის ფრაქციასთან, პარკუჭთაშუა ძგიდის სიტოლური, ადრეული და გვიანი დიასტოლური მოძრაობის სიჩქარეებთან, მარჯვენა პარკუჭის ლატერალური კედლის სისტოლური, ადრეული, გვიანი დიასტოლური და იზომეტრული შეკუმშვის მოძრაობის სიჩქარეებთან. შეინიშნებოდა სუსტი უარყოფითი კორელაცია მარცხენა პარკუჭის სისტოლურ მოცულობასთან და მარჯვენა პარკუჭის ღრუს დიასტოლური დიამეტრთან.

RVoutDd ვარირებდა 22 მმ-იდან 50 მმ-მდე (საშუალო 34.5±5.6 მმ).  მაჩვენებელი სუსტ პირდაპირ კორელაქციაში იყო მარცხენა პარკუჭის ღრუს დიასტოლურ მოცულობასთან.

RVoutDs ვარირებდა 11 მმ-იდან 41 მმ-მდე (საშუალოდ 22.3±5.8 მმ). მაჩვენებელი სუსტ კორელაციაში იყო მარჯვენა პარკუჭის დიასტოლურ და მარჯვენა წინაგულის ღრუს დიამეტრებთან, ზომიერ დადებით კორელაციაში – მარცხენა პარკუჭის ღრუს სისტოლურ, დიასტოლურ დიამეტრებთან და მოცულობებთან, მარჯვენა წინაგულის მოცულობასთან; სუსტ უარყოფით კორელაციაში – მარცხენა პარკუჭის დიამეტრის ფრაქციულ შემცირებასთან, განდევნის ფრაქციასთან, განდევნის დროსთან, ფილტვის არტერიული ნაკადის აჩქარების დროსთან, MAPშE –სთან, მარცხენა პარკუჭის და პარკუჭთაშუა ძგიდის ქსოვილოვანი დოპლეროგრამის სისტოლური მოძრაობის სიჩქარესთან.

RVoutFS%ვარირებდა 8.6%-იდან 67.7%-მდე (საშუალოდ 35.8±10.6%). მაჩვენებელი სუსტ დადებით კორელაციაში იყო მარცხენა პარკუჭის განდევნის, ფილტვის არტერიული ნაკადის აჩქარების დროსთან და მარჯვენა პარკუჭის ქსოვილოვანი დოპლეროგრამის სისტოლური და ადრეული დიასტოლური მოძრაობის სიჩქარესთან; ზომიერ დადებით კორელაციაში – მარცხენა პარკუჭის ღრუს დიამეტრის ფრაქციულ შემოკლებასთან, განდევნის ფრაქციასთან, მარცხენა პარკუჭის ლატელარული კედლის ქსოვილოვანი დოპლეროგრამის სისტოლური მოძრაობის და პარკუჭთაშუა ძგიდის ქსოვილოვანი დოპლეროგრამის სისტოლური, ადრეული და გვიანი დიასტოლური მოძრაობის სიჩქარეებთან. შეინიშნებოდა ზომიერი უარყოფითი კორელაცია მარცხენა პარკუჭის ღრუს სისტოლურ და დიასტოლურ დიამეტრთან და მოცულობასთან, პარკუჭშიდა სისტოლურ წნევასთან, მარჯვენა პარკუჭის დიასტოლურ დიამეტრთან და მარჯვენა წინაგულის დიამეტრთან და მოცულობასთან.

RVoutExc  ვარირებდა 1 მმ-იდან 13 მმ-მდე (საშუალო 5.8±2.5 მმ). მაჩვენებელი სუსტ უარყოფით კორელაციაში იყო მარჯვენა წინაგულის მოცულობასთან.

4. მარჯვენა პარკუჭის ექოკგ მაჩვენებლების შედარებითი ანალიზი გულის უკმარისობის მქონე ავადმყოფებში და და საკონტროლო ჯგუფის პირებში

ჩვენს მიერ შესწავლილი პაციენტების მარჯვენა პარკუჭის ექოკგ მაჩვენებლები მოცემულია ცხრილში #1.

ცხრილი #1. Nმარჯვენა პარკუჭის ექოკგ მაჩვენებლები გულის უკმარისობის მქონე და საკონტროლო ჯგუფის პაციენტებში.
  
  მარჯვენა პარკუჭის და წინაგულის ღრუს დიამეტრები სარწმუნოდ უფრო დიდი იყო, ფილტვის არტერიული ნაკადის აჩქარების დრო, მარჯვენა პარკუჭის განდევნის დრო და TAPSE კი ნაკლები გუ-ს მქონე პაციენტებში საკონტროლო ჯგუფთან და მის ქვეჯგუფებთან შედარებით (p<0.001). მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის სისტოლური და დიასტოლური დიამეტრები სარწმუნოდ აღემატებოდა, დიამეტრის ფრაქციული შემცირება სისტოლაში და კედლის სისტოლური ექსკურსია კი ჩამორჩებოდა საკონტროლო ჯგუფის და მისი ქვეჯგუფების  შესაბამის მაჩვენებლებს (p<0.001). ქსოვილოვან დოპლეროგრამაზე მარჯვენა პარკუჭის თავისუფალი კედლის სიტოლური, იზომეტრული შეკუმშვის და ადრეული დიასტოლური მოძრაობის სიჩქარეები ასევე სარწმუნოდ ჩამორჩებოდა საკონტროლო ჯგუფის და მისი ქვეჯგუფების  შესაბამის მაჩვენებლებს (p<0.001).

TAPSE < 18 მმ აღენიშნებოდა გუ-ს მქონე პაციენტების 71.5%-ს, საკონტროლო ჯგუფში კი მხოლოდ პაციენტების 2.0%-ს. მაჩვენებლის მგრძნობელობა გუ-ს დიაგნოსტიკაში 0.715-ის ტოლი იყო, სპეციფიკურობა – 0.980, დადებითი პრედიქტულობა 0.937, უარყოფითი პრედიქტულობა - 0.892, საერთო ეფექტურობა – 0.902.

PulmAT < 100 მსეც აღენიშნებოდა გუ-ს მქონე პაციენტების 84.04%-ს, საკონტროლო ჯგუფში კი მხოლოდ პაციენტების 5.73%-ს. მაჩვენებლის მგრძნობელობა გუ-ს დიაგნოსტიკაში 0.880-ის ტოლი იყო, სპეციფიკურობა – 0.993, დადებითი პრედიქტულობა 0.989, უარყოფითი პრედიქტულობა - 0.915, საერთო ეფექტურობა – 0.944

RVoutFS < 48%  აღენიშნებოდა გუ-ს მქონე პაციენტების 90.2%-ს და საკონტროლო ჯგუფში პაციენტების 5.6%-ს. მაჩვენებლის მგრძნობელობა გუ-ს დიაგნოსტიკაში 0.902-ის ტოლი იყო, სპეციფიკურობა – 0.944, დადებითი პრედიქტულობა 0.882, უარყოფითი პრედიქტულობა - 0.955, საერთო ეფექტურობა – 0.931.

RVoutExc < 7 mm < 7 მმ აღენიშნებოდა გუ-ს მქონე პაციენტების 63.7%-ს და საკონტროლო ჯგუფში პაციენტების 29.1%-ს. მაჩვენებლის მგრძნობელობა გუ-ს დიაგნოსტიკაში 0.637-ის ტოლი იყო, სპეციფიკურობა – 0.709, დადებითი პრედიქტულობა 0.502, უარყოფითი პრედიქტულობა - 0.810, საერთო ეფექტურობა – 0.687

სურათი #2. მარჯვენა პარკუჭის ექოკგ მაჩვენებლები ჯანმრთელებსა და გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში
 

5. გულის უკმარისობის მქონე პაციენტები მარცხენა პარკუჭის შენახული, საშუალოდ და გამოხატულად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციით

გულის შეგუბებითი უკმარისობის მქონე პაციენტებში განდევნის ფრაქციის მაჩვენებლის გათვალისწინებით გამოყოფილი იყო შემდეგი ქვეჯგუფები (10):

1. გულის უკმარისობა დაქვეითებული განდევნის ფრაქციით :

(ა)     ზომიერი ხარისხის დაქვეითება (HFmrEF) - განდევნის ფრაქცია 40-50%;

(ბ)     გამოხატული დაქვეითება (HFrEF) - განდევნის ფრაქცია <40%;

2. გულის უკმარისობა შენარჩუნებული განდევნის ფრაქციით - (HFpEF) (განდევნის ფრაქცია 50% და მეტი);

დასახელებილ ჯგუფებში შემავალი პაციენტების მარჯვენა პარკუჭის ექოკგ მაჩვენებლები მოცემულია ცხრილში #2.

ცხრილი #2. ზოგიერთი ექოკგ მაჩვენებელი გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში შენახული, ზომიერად და მნიშვნელოვნად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციით.

  ჩვენს მიერ გამოკვლეული გუ-ს მქონე პაციენტებიდან გუ შენახული განდევნის ფრაქციით ჰქონდა 81 პაციენტს (37.7%). მათგან გუ-ს I ფუნქციური კლასი NYHA-თი ჰქონდა 21 პაციენტს (25.9%), II ფკლ – 30-ს (37%), III და IV ფლ შესაბამისად 24 (29.6%) და 6 (7.4%) პაციენტს. 23 (23.4%) პაციენტს ჰქონა წინაგულთა ციმციმი. გუ ზომიერად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციით (>40% მაგრამ <50%) გამოუვლინდა 47 პაციენტს (21.9%). მათგან გუ-ს I ფუნქციური კლასი NYHA-თი ჰქონდა 5 პაციენტს (10.6%), II ფკლ – 15-ს (31.9%), III და IV ფლ შესაბამისად 25 (53.1%) და 3 (6.4%) პაციენტს. 18 (38.3%) პაციენტს ჰქონა წინაგულთა ციმციმი. გუ განდევნის ფრაქციის გამოხატული დაქვეითებით (<40%) გამოუვლინდა 87 პაციენტს (40.5%). მათგან გუ-ს I ფუნქციური კლასი NYHA-თი ჰქონდა 4 პაციენტს (4.6%), II ფკლ – 18-ს (20.7%), III და IV ფლ შესაბამისად 51 (58.6%) და 14 (6.4%) პაციენტს. 36 (41.3%) პაციენტს ჰქონა წინაგულთა ციმციმი.

მარცხენა წინაგულის ზომები შენახული განდევნის ფრაქციის მქონე პირებში სარწმუნოდ აღემატებოდა საკონტროლო ჯგუფის მაჩვენებლებს, თუმცა ნაკლები იყო ვიდრე ზომიერად და გამოხატულად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციის მქონე ავადმყოფებში. მარცხენა წინაგულის ზომები მატულობდა განდევნის ფრაქციის დაქვეითების პარალელურად. TAPSE და RVoutflFS სარწმუნოდ ნაკლები იყო საკონტროლო ჯგუფთან შედარებით, მაგრამ მეტი იყო ვიდრე ზომიერად და გამოხატულად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციის მქონე ავადმყოფებში..

Puml AT, რომელიც ასახავს ფილტვის საშუალო არტერიულ წნევას, ასევე ნაკლები იყო გუშგფ-ის ჯგუფში კონტროლთან შედარებით და გამოხატულად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციის მქონე ავადმყოფებში, ამავე დროს ზომიერად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციის მქონე ამადმყოფებთან სახვაობა სარწმუნო არ იყო და მხოლოდ ტენდენციის ხასიათს ატარებდა. მსგავსი სურათი შეინიშნებოდა მარჯვენა წინაგულის ზომებთან და ქსოვილოვან დოპლეროგრამაზე სამკარიანი რგოლის სისტოლური და ადრეული დიასტოლური მიძრაობის სიჩქარეებთან მიმართებაში.

RvoutflFS   <48%-ზე აღენიშნებოდა გულის შენახული სისტოლური ფუნქციის მქონე ავადმყოფების 77.8%, საშუალო ხარისხის დაქვეითებული განდევნის ფრაქციის მქონე პაციენტების 95.7% და დაქვეითებული განდევნის ფრაქციის მქონე ავადმყოფების 98,9%-ს. მარჯვენა პარკუჭის გასავალი ტრაქტის კედლის ექსკურსიის მაჩვენებელი <7მმ შეინიშნებოდა შესაბამისად ავადმყოფების 54.3%, 70,2% 72,4%; ფილტვის არტერიული ნაკადის აჩქარების დროის მაჩვენებელი

სურათი #3. მარჯვენა პარკუჭის ექოკგ მაჩვენებლები ჯანმრთელებში და გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში შენახული, ზომიერად და მნიშვნელოვნად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციით.
 

  ამგვარად მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციური მაჩვენებლების დარღვევა შეინიშნებოდა გულის უკმარისობის მქონე ავადმყოფების ყველა ჯგუფში, თუმცა ამ დარღვევის ხარისხი მეტი იყო დაქვეითებული განდევნის ფრაქციის მქონე ავადმყოფებში.

შედეგების განხილვა

 
  მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციურ სტრუქტურული ცვლილებები ხშირად თან ახლავს მარცხენა პარკუჭის უკმარისობას. მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციური მდგომარეობა გულის უკმარისობის პროგნოზის მნიშვნელოვანი განმსაზღვრელი ფაქტორია (4,5,11). P. Meyer-ისა და თანავტორების მიერ ჩატარებულმა კვლევამ (12) ნათლად უჩვენა, რომ მარჯვენა პარკუჭის განდევნის დაბალი ფრაქცია გულის სისტოლური უკმარისობის მქონე ხანშიშესულ პაციენტებში საერთო და კარდიოვასკულური სიკვდილობის დამოუკიდებელი პრედიქტორია. P. DeGroote-სა და თანაავტ. კვლევამ გამოავლინა მარჯვენა პარკუჭის განდევნის ფრაქციის, როგორც გულის საშუალო ხარისხის უკმარისობის მქონე, სტაბილური პაციენტების პროგნოზის გამსაზღვრელი ფაქტორის მნიშვნელობა, რომელიც არ იყო დამოკიდებული გულის უკმარისობის გამომწვევზე, ამასთან მარცხენა პარკუჭის განდევნის ფრაქციის მაჩვენებელი პროგნოზზე ზეგავლენას არ ახდენდა (11). მარჯვენა პარკუჭის განდევნის ფრაქციის როგორც იშემიური კარდიომიოპათიის პროგნოზის დამოუკიდებელ განმსაზღვრელზე ასევე მიუთითებს Marwa A.-ს კვლევა (13). უნდა ვივარაუდოდ, რომ მომავალში მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციის შესწავლა გავლენას იქონიებს არა მარტო გულის უკმარისობის პროგნოზის განსაზღვრაზე არამედ მკურნალობის შეჩევაზეც (13,14,15,16). ასე დადგენილია მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციური მაჩვენებლების მნიშვნელობა გულის უკმარისობის რესინქრონიზაციული თერაპიის შედეგების და გამოსავლის პროგნოზირებაში (17).

  მარჯვენა პარკუჭის “ჩართვა” გულის უკმარისობის ჩამოყალიბებისა და განვითარების პროცესში გამოწვეულია ერთის მხრივ თვით პათოლოგიური პროცესით, რომელიც ორივე პარკუჭის მიოკარდიუმის დაზიანებას იწვევს და მეორეს მხრივ იმ ანატომიურ-ფიზიოლოგიურ კავშირებზე მარცხენა და მარჯვენა პარკუჭებს შორის, რომლის საფუძველი ორივე პარკუჭისათვის საერთო კედლის, პარკუჭთაშუა ძგიდის, საეთრო კუნთოვანი ბოჭკოების, რომლებიც ერთი კამერის კედლიდან მეორეზე გადადის, და პერიკარდიუმის არსებობით არის განპირობებული. ამავე კონტექსტში შეიძლება განვიხილოთ გულის უკმარისობისთვის დამახასიათებელი ნეიროჰორმონული ცვლილებები, რომელიც ორივე პარკუჭისთვის საეთოა და მცირე წრის ჰემოდინამიკა, რომელიც მნიშვნელოვნად იცვლება მარცხენა პარკუჭშიდა და წინაგულშიდა ავსების წნევის გაზრდის დროს (23,24).

ჩვენს მიერ ჩატარებულმა კვლევამ გამოავლინა მარჯვენა პარკუჭის როგორც შემომავალი, ასევე გამავალი ტრაქტების შეკუმშვადი ფუნქციის მნიშვნელოვანი დარღვევა გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში. ამასთან აღნიშნული ცგლილებები დაფიქსირდა როგორც მარცხენა პარკუჭის გამოხატულად, ასევე ზომიერად დაქვეითებული და შენახული განდევნის ფრაქციის მქონე პაციენტებში.

TAPSE და RvoutfFS% შეიძლება გამოყენებულ იქნას გულის შეგუბებითი უკმარისობის დიაგნოსტიკაში დამოუკიდებლად მარცხენა პარკუჭის განდევნის ფრაქციის ცვლილებებისა და ეს მაჩვენებლები გამოირჩევა მაღალი სპეციფიკურობითა და მგრძბობელობით.

მარჯვენა პარკუჭის შემომავალი ტრაქტის სისტოლური ფუნქციის დარღვევა უპირატესად გრძივი შეკუმშვის დარღვევით იყო განპირობებული, რაზედაც  მოწმობდა ისეთი მაჩვენებლების დაქვეითება როგორიც არის TAPSE, მარჯვენა პარკუჭის თავისუფალი კედლის სისტოლური და იზომეტრული შეკუმშვის სიჩქარეების (RVs, RVs1) დაქვეითება. ამავე დროს მისი განივი კუმშვადობის დარღვევაზე მოწმობს მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის შეკუმშვის ფრაქციის სისტოლური დიამეტრის, მისი წინა კედლის ექსკურსიისა და სისტოლური შემოკლების ფრაქციის შემცირება.

მარჯვენა და მარცხენა პარკუჭი განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან ემბრიოლოგიურად, მაკრო-, მიკრომორფოლოგიურად, ფიზიოლოგიურად და ბიოქიმიურად. მარჯვენა პარკუჭი განივ კვეთში ნახევარმთვარის ფორმისაა, სიგრძივ ჭრილში კი სამკუთხაა, მისი შემომავალი და გამავალი ტრაქტი სივრცეში ერთმანეთისაგან დაშორებულია (მარცხენა პარკუჭში ისინი ერთმანეთის მიმდებარედ არიან მოთავსებული). მარჯვენა პარკუჭის ღრუს ზედაპირი მკვეთრად ტრაბეკულურია, მისი კედლის სისქე და მასა მნიშვნელოვნად ჩამორჩება, დიასტოლური მოცულობა კი ოდნავ აღემატება მარცხენა პარკუჭისას (18). მარცხენა პარკუჭის კედელში მიოფიბრილების სამი ფენაა (ირიბად მიმართული სუბეპიკარდული ფენა, გრძივად მიმართული ენდოკარდული ფენი და მათ შორის მოთავსებული ცირკულარული – განივად მიმართული კუნთის ბოჭკოების ფენა), მარჯვენა პარკუჭის კედელში კი მხოლოდ ორი (ციკულარული – განივად, ატრიოვენტრიკულური რგოლის პარალელურად მიმართული ზედაპირული და გრძივად მიმართული კუნთების ღრმა შრე) (19,20).

მარცხენა პარკუჭისაგან განსხვავებით მარჯვენა პარკუჭის განდევნაში სიგრძივი შეკუმშვის წილი გაცილებით აღემატება ცირკულარულს (21). თუ მარცხენა პარკუჭში კორონარული სისხლმომარაგება უპირატესად დიასტოლის ფაზაში ხორციელდება მარჯვენა პარკუჭის არტერიული სისხლმომარაგება თანაბარია სისტოლასა და დიასტოლაში (22) მარჯვენა პარკუჭის მარცხენასთან შედარებით, იშემიის მიმართ უფრო ტოლერანტულია, რაც შედარებით დაბალი კუნთური მასით, გამოხატული კოლატელარული სისტემიითა და მეტაბოლიზმის თავისებურებით აიხსნება.

სისტოლაში პარკუჭთაშორისი ურთიერთქმედება ძგიდის მეშვეობით ხორციელდება, დიასტოლური ურთიერთქმედება კი პერიკარდიუმით არის განპირობებული. მარჯვენა პარკუჭის სისტოლური წნევის 1/3 მარცხენა პარკუჭით არის გენერირებული. მარცხენა პარკუჭის ფუნქიის ნებისმიერ დაქვეითება მაშინვე იწვევს მარჯვენა პარკუჭის დიფუნქციას (25).

მარჯვენა პარკუჭი სამი, განსხვავებული სტრუქტურულ ფუნქციური ელემენტისაგან შედგება: შემომავალი ტრაქტი, ტრაბეკულური ნაწილი და გამავალი ტრაქტი (26). გამავალი და შემომავალი ტრაქტის შეკუმშვის ხასიათი და დროში გადანაწილება განსხვავებულია, შეკუმშვის პროცესი პერისტალტიკის მსგავსია, ის იწყება შემომავალ ტრაქტში, მოგვიანებით (25-50 მილისეკუნდის შემდეგ) ამ პროცესში ერთვება გამავალი ტრაქტი (20,27,28,29,30), ამასთან გამავალი ტრაქტის სისტოლა უფრო ხანგრძლივია (31). ამას გარდა შემომავალი და გამავალი ტრაქტი ურთიერთპერპენდიკულარული მიმართულებით იკუმშება, პირველი სიგრძივად მეორ ცირკულარულად (32), შემომავალი ტრაქტი სიმპატიკურ და ინოტროპულ სტიმულაციაზე უფრო აქტიურად პასუხობს ვიდრე გამავალი (27).

TAPSE – მარჯვენა პარკუჭის განდევნის შესაფასებელი მარტივი და ამავე დროს რეპროდუცირებადი პარამეტრია (33). ის რეკომენდირებულია ამერიკული და ევროპული გზამკვლევების მიერ, როგორც მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციის რაოდენობრივი შეფასების პარამეტრი. ამავე დროს ის პროგნოზულად მნიშვნელოვანი ინფორმაციას იძლევა მძიმე მარჯვენა პარკუჭისა და შერეული გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში (34,35)

J. Kjaergaard – ისა და თანაავტორების მიერ ნაჩვენები იყო, რომ მაჩვენებლი სარწმუნოდ მცირდება მარცხენა პარკუჭის უკმარისობის მქონე პაციენტებში, ამასთან მის შემცირებაზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ძგიდის სიგრძივი შეკუმშვა და მარცხენა პარკუჭის განდევნის ფრაქცია, ის მეტად არის დამოკიდებული მარცხენა პარკუჭის სიგრძივ და ნაკლებად რადიალურ მოძრაობაზე (36). ამავე დროს მარჯვენა პარკუჭის საბოლოო დიასტოლური დიამეტრი და სამკარიანი რეგურგიტაციით განსაზღვრული სისტოლური წნევა ფილტვის არტერიაში არ არიანს კავშირში TAPSE -სთან. მაჩვენებლის დაქვეითება წარმოადგენს გულის შეგუბებითი უკმარისობის არასაიმედო პროგნოზის დამოუკიდებელ განმსაზღვრელ ფაქტორს. TAPSE

ჩვენს კვლევაში TAPSE სარწმუნოდ განსხვავდებოდა გულის უკმარისობის ნებისმიერი ვარიანტის (შენახული, ზომიერად და მნიშვნელოვნად დაქვეითებული განდევნის ფრაქცია) დროს, ჯანმრთელებისა და გულის დაავადებების მქონე (გულის უკმარისობის გარეშე) პაციენტებისაგან. მაჩვენებელმა გამოავლინა მაღალი სპეციფიკურობა შედარებით დაბალი მგრძნობელობის ფონზე.

ჩვენი მონაცემებით მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ფრაქციული შეკუმშვის მაჩვენებელი ჯანმრთელებში 56.7±5.9%-ის ტოლი იყო, რაც ჩამორჩება P. Lindqvist-ის მიერ მოწოდებულ ნორმალურ მაჩვენებელს (61±13%) (7). უნდა ითქვას რომ დასახელებულ კვლევაში საკონტროლო ჯგუფი მცირე იყო და მხოლოდ 36 ჯანმრთელ პირს მოიცავდა, რითაც შეიძლება აიხსნას არსებული განსხვავება მაჩვენებელში. ამავე დროს ჩვენი მაჩვენებელი პრაქტიკულად ემთხვევა B.Devenci-ის და (55.8±6.7; თუმცა ამ კვლევაშიც საკონტროლო ჯგუფი მხოლოდ 21 ჯანმრთელ პირს მოიცავდა) (41) და B. Geyik-ის მიერ წარმოდგენილ (57.5±8.6; მაჩვენებლებს (აქაც საკონტროლო ჯგუფი მხოლოდ 21 პირისაგან შედგებოდა) (42).

ჩვენ ვერ გამოვავლინეთ კორელაცია მარჯვენა პარკუჭის გამავალი და შემომავალი ტრატების ექოკგ მაჩვენებლებსა შორის. ჩვენს კვლევაში მიღებული მაჩვენებელი (RV outflFS%V=56.7±5.9%), რომელიც დადეგენილია სხვა და სხვა ასაკის ჯანმრთელ პირებში შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას როგორც ნორმალური პარამეტრი.

ჩვენს კვლევაში მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ფრაქციული შეკუმშვის მაჩვენებელი გულის უკმარისობს მქონე პაციენტებში 35.8±10.6% -ის ტოლი იყო, რაც ნაკლებია P. Lindqvist-ის (37±18)(8) და მეტია B.Devenci-ის (18.8±5.7) (41) მონაცემებზე. ჩვენს მასალაში ღV ოუტფლFშ% სარწმუნოდ განსხვავდებოდა გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში შენახული, ზომიერად და მნიშვნელოვნად დაქვეითებული განდევნის ფრაქციით (შეაბამისად 40.1±10.2%, 37.2±7.0%, 30.5±10.3%). RV outflFS%<48% კარგად ასხვავებდა პირებს გულის უკმარისობით და გულის უკმარისობის გარეშე.

      P.Lindqvist -მა (8) პირველმა გამოავლინა RV outflFS%-ის სარწმუნო დაქვეითება სხვადასხვა მიზეზით გამოწვეული პულმონური ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტებში. B.Devenci-იმ კი RV outflFS%-ის სარწმუნო შემცირება გულის ქრონიკული უკმარისობის მქონე პაციენტებში, M. Kuzeytemiz–ის (43) კვლევაში გამოვლინდა მაჩვენებლის სარწმუნო შემცირება მარჯვენა პარკუჭის როგორც მოცულობითი ასევე წნევით გადატვირთვის დროს. M.Yamaguchi-მ თავის კვლევაში გამოავლინა RVoutflFS%-ის გამოხატული შემცირება და პროგნოზული მნიშვმელობა გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში, რომელთა განდევნის ფრაქცის <40%, კერძოდ იმ ავადმყოფებთან ვისთანაც მაჩვენებელი 0.2-ზე ნაკლები იყო კარდიოვასკულური სიკვდილობა, გულის გადანერგვის სიხშირე და ჰოსპიტაზიზაციის სიხშირე სარწმუნოდ მატულობდა (44).

      ამგვარად მარჯვენა პარკუჭის სამკარიანი რგოლის სისტოლური მოძრაობის ამპლიტუდა და მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის დიამეტრის ფრაქციული შემცირება შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც გულის შეგუბებითი უკმარისობის სადიაგნოზო დამატებითი მაჩვენებელი ყოველდღიურ კლინიკურ პრაქტიკაში.

დასკვნები

1. შეგუბებითი გულის უკმარისობის მქონე პაციენტებში აღინიშნება მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ფუნქციის გამოხატული დარღვევა რაც აისახება მისი სისტოლური შემცირების ფრაქციის სარწმუნო დაქვეითებაში.
2. M-რეჟიმში გადაღებულ ექოკარდიოგრამით გამოთვლილი მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ფრაქციული შეკუმშვის დაქვეითება შეიძლება გამოყენებულ იქნას გულის შეგუბებითი უკმარისობის მქონე პაციენტებში მარჯვენა პარკუჭის ფუნქციური მდგომქრეობის შესაფასებლად.
3. მარჯვენა პარკუჭის გამავალი ტრაქტის ფრაქციული შეკუმშვის შემცირება შეინიშნება, როგორც გულის უკმარისობის დროს მკევეთრად დაქვეითებული სისტოლური ფუნქციით, ასევე მისი ზომიერი ხარისხის დაქვეითებისას და შენახული სისტოლური ფუნქციის პირობებში. ამასთან გასავალი ტრაქტის ფრაქციული შეკუმშვის მაჩვენებელი უარყოფით კორელაციაშია მარცხენა პარკუჭის განდევნის ფრაქციასთან და პარკუჭშიდა სისტოლურ წნევასთან. მაჩვენებლის კორელაქცია მარჯვენა პარკუჭის ექოკარდიოგრაფულ მაჩვენებლებთან სუსტად არის გამოხატული.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. Starr I, Jeffers WA Meade RH Jr. The absence of conspicuous increment of venous pressure after severe damage to the right ventricle of the dog, with a discussion of the relation between clinical congestive failure and heart disease. Am Heart J 1943; 26:291.
2. Cohn JN, Guiha NH, Broder MI, Limas CJ. Right ventricular infarction. Clinical and hemodynamic features. Am J Cardiol. 1974;33:209-14.
3. Zehender M, Kasper W, Kauder E, Schonthaler M, Geibel A, Olschewski M, et al. Right ventricular infarction as an independent predictor of prognosis after acute inferior myocardial infarction. N Engl J Med. 1993;328:981-8. 
4. M. Hummel, S. Bugatti, K. Damman, et al.. Functional and hemodynamic cardiac determinants of exercise capacity in patients with systolic heart failure. Am J Cardiol, 110 (2012), pp. 1336–1341
5. Polak JF, Holman BL, Wynne J, Colucci WS. Right ventricular ejection fraction: an indicator of increased mortality in patients with congestive heart failure associated with coronary artery disease. J Am Coll 1983;2:217–24.
6. Stobierska-Dzierzek B, Awad H, Michler RE. The evolving management of acute right-sided heart failure in cardiac transplant recipients. J m Coll Cardiol. 2001;38:923–31.
7. Guidelines for the Echocardiographic Assessment of the Right Heart in Adults: A Report from the American Society of Echocardiography Endorsed by the European Association of Echocardiography, a registered branch of the European Society of Cardiology, and the Canadian Society of Echocardiography. L.G. Rudski, W.W. Lai, J.Afilalo, L.i Hua, M.D. Handschumacher, Chandrasekaran, S. D. Solomon, E. K. Louie, N. B. Schiller .J Am Soc Echocardiogr 2010;23:685-713
8. Lindqvist, M. Henein, E. Kazzam. Right Ventricular Outflow-Tract Fractional Shortening: An Applicable Measure of Right Ventricular Systolic Function. Eur J Echocardiography 2003; 4: p. 29–35. P
9. Asmer, S.Adawi, M.Ganaeem, J.Shehadeh, A.Shiran. Right ventricular outflow tract systolic excursion: a novel echocardiographic parameter of right ventricular function. European Heart Journal – Cardiovascular Imaging (2012) 13, 871–877\
10. 10. 2016 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure: The Task Force for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure of the European Society of Cardiology (ESC). Developed with the by Advertise">specialcontribution of the Heart Failure Association (HFA) of the ESC. Ponikowski P, Voors AA, Anker SD, Bueno H, Cleland JG, Coats AJ, Falk V, González-Juanatey JR, Harjola VP, Jankowska EA, Jessup M, Linde C, Nihoyannopoulos P, Parissis JT, Pieske B, Riley JP, Rosano GM, Ruilope LM, Ruschitzka F, Rutten FH, van der Meer P; Authors/Task Force Members. Eur J Heart Fail. 2016 Aug;18(8):891-975.
11. 11. de Groote P, Millaire A, Foucher-Hossein C, Nugue O, Marchandise X, Ducloux G, Lablanche JM. Right ventricular ejection fraction is an independent predictor of survival in patients with moderate heart failure. J Am Coll Cardiol. 1998 Oct;32(4):948-54.
12.  Meyer P, Desai RV, Mujib M, Feller MA, Adamopoulos C, Banach M, Lainscak M, Aban I, White M, Aronow WS, Deedwania P, Iskandrian AE, Ahmed A. Right ventricular ejection fraction <20% is an independent predictor of mortality but not of hospitalization in older systolic heart failure patients. Int J Cardiol. 2012 Feb 23;155(1):120-5.
13. A. Sabe, S. A. Sabe, Kenya Kusunose, S.D. Flamm, B. P. Griffin and D. H. Kwon. Predictors and Prognostic Significance of Right Ventricular Ejection Fraction in Patients With Ischemic Cardiomyopathy. Circulation. 2016;134:656-665
14. Ramahi TM, Longo MD, Cadariu AR, et al. Left ventricular inotropic reserve and right ventricular function predict increase of left ventricular ejection fraction after beta-blocker therapy in nonischemic cardiomyopathy. J Am Coll Cardiol. 2001;37:818–824.
15. Burri H, Domenichini G, Sunthorn H, et al. Right ventricular systolic function and cardiac resynchronization therapy. 2010;12:389–394.
16. Lewis GD, Shah R, Shahzad K, et al. Sildenafil improves exercise capacity and quality of life in patients with systolic heart failure and secondary pulmonary hypertension. 2007;116:1555–1562.
17. Haddad T, Dwivedi G. The prognostic role of right ventricular function in left ventricular disease in the setting of cardiac resynchronization therapy. Curr Opin Cardiol. 2014 Mar;29(2):185-91
18. Anastasiadis K, Antonitsis P., Westaby S. Functional Anatomy of the Right Heart. In The Failing Right Heart. Ed.by Anastasiadis K, Westaby S, Antonitsis P. Springer International Publishing Switzerland 2015. P.5-14
19. Mehra MR, Park MH, Landzberg MJ, Lala A, Waxman AB. Right heart failure: toward a common language. Pulm Circ. 2013;3:963–7.
20. J. Dell’Italia. Anatomy and Physiology of the Right Ventricle. Cardiology Clinics. Volume 30, Issue 2, May 2012, Pages 167–187
21. Kukulski T, Hubbert L, Arnold M, Wranne B, Hatle L, et al. (2000) Normal regional right ventricular function and its change with age: a Doppler myocardial imaging study. J Am Soc Echocardiogr 13(3): 194-204
22. Haddad F, Hunt SA, Rosenthal DN, Murphy DJ. Right ventricular function in cardiovascular disease. I. Anatomy, physiology, aging, and functional assessment of the right ventricle. Circulation.2008;117:1436–48.
23. Lumens J, Arts T, Marcus J, Vonk-Noordegraaf A, Delhaas T (2012) Early-Diastolic Left Ventricular Lengthening Implies Pulmonary Hypertension-Induced Right Ventricular Decompensation. Cardiovasc Res 96(2): 286-295.
24. Osculati G, Malfatto G, Chianca R, Perego GB (2010) Left-to-right systolic ventricular interaction in patients undergoing biventricular stimulation for dilated cardiomyopathy. J Appl Physiol 109(2): 418- 423.
25. Jerzewski A, Steendijk P, Pattynama PM, Leeuwenburgh BP, de Roos A, et al. (1999) Right ventricular systolic function and ventricular interaction during acute embolisation of the left anterior descending coronary artery in sheep. Cardiovasc Res 43(1): 86-95.
26. Mehra MR, Park MH, Landzberg MJ, Lala A, Waxman AB. Right heart failure: toward a common language. Pulm Circ. 2013;3:963–7.
27. Dell’Italia LJ. The right ventricle: anatomy, physiology, and clinical by Advertise">importance. Curr Probl Cardiol. 1991;16:653–720.
28. Ho SY, Nihoyannopoulos P (2006) Anatomy, echocardiography, and normal right ventricular dimensions. Heart 92 Suppl 1: i2-i13.
29. Leather HA, Ama’ R, Missant C, Rex S, Rademakers FE, Wouters PF. Longitudinal but not circumferential deformation refl ects global contractile function in the right ventricle with open pericardium. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2006;290:H2369–75.
30. Lee FA. Hemodynamics of the right ventricle in normal and diseased states. Cardiol Clin. 1992;10:59–67
31. Davidson C, Bonow R (2005) Cardiac catheterization. In: Zipes D, et al. (Eds.), Braunwald’s Heart Disease: A by Advertise">Textbook of Cardiovascular Medicine. (7th edn), Elsevier, Philadelphia, USA.
32. Lindqvist P, Calcutteea A, Henein M. Echocardiography in the assessment of right heart function. Eur J Echocardiogr. 2008;9:225–34.
33. Kaul S, Tei C, Hopkins JM, Shah PM: Assessment of right ventricular function using two-dimensional echocardiography. Am Heart J 1984, 107: 526-31
34. Ghio S, Recusani F, Klersy C, Sebastiani R, Laudisa ML, Campana C, et al.: Prognostic usefulness of the tricuspid annular plane systolic excursion in patients with congestive heart failure secondary to idiopathic or ischemic dilated cardiomyopathy. Am J Cardiol 2000, 85: 837-42.
35. Kjaergaard J, Akkan D, Iversen KK, Kober L, Torp-Pedersen C, Hassager C: Right ventricular dysfunction as an independent predictor of short- and long-term mortality in patients with heart failure. Eur J Heart Fail 2007, 9: 610-6
36. Kjaergaard, K. K. Iversen, D. Akkan, J. E. Møller, L. V Køber, C. Torp-Pedersen, C. Hassager. Predictors of right ventricular function as measured by tricuspid annular plane systolic excursion in heart failure. Cardiovascular Ultrasound 2009, 7:51
37. Kjaergaard J, Akkan D, Iversen KK, Kober L, Torp-Pedersen C, Hassager C: Right ventricular dysfunction as an independent predictor of short- and long-term mortality in patients with heart failure. Eur J Heart Fail 2007, 9: 610-6.
38. Takahashi K, Inage A, Rebeyka IM, et al. Realtime 3-dimensional echocardiography provides new insight into mechanisms of tricuspid valve regurgitationin patients with hypoplastic left heart syndrome.Circulation. 2009;120:1091–8.
39. De Castro S, Cavarretta E, Milan A, et al. Usefulness of tricuspid annular velocity in identifying global RV dysfunction in patients with primary pulmonary hypertension: a comparison with 3D echo-derived right ventricular ejection fraction. Echocardiography. 2008;25:289–93.
40. Lindqvist P, Waldenstrom A, Henein M, et al. Regional and global right ventricular function in healthy individuals aged 20-90 years: a pulsed Doppler tissue imaging study: Umea General Population Heart Study. Echocardiography. 2005;22:305–14.
41. B, Deveci, K. Baser , M. Gul, F. Sen, H. Kafes, S. Avci, O. Temizer, O. Ozeke, O. Tufekcioglu , Z. Golbasi.Right ventricular outflow tract function in chronic heart failure. Indian Heart J 2016 Apr 10;68 Suppl 1:S10-4. Epub 2015 Nov 10.
42. Geyik, N. Tarakci, O. Ozeke, C. Ertan, M. Gul, S. Topaloglu, D. Aras, A.D. Demir, O. Tufekcioglu, Z. Golbasi, S. Aydogdu.Right ventricular outflow tract function in chronic obstructive pulmonary disease.  Herz40.4, Jun 2015: 624-628
43. Kuzeytemiz, K.l Karaağaç, Ö. A. Özlük, M. Yılmaz, M. Şentürk, T. Peker. Sağ Ventrikül Volüm veya Basınç Yüklenmesi Olan Hastalarda Sağ Ventrikül Fonksiyonlarıyla Fraksiyonel Kısalmanın İlişkisinin Değerlendirilmesi. J Clin Anal Med 2013;4(6): 487-90
44. Yamaguch, T. Tsuruda, Y. Watanabe, H. Onitsuka, K. Furukawa, T. Ideguchi, J. Kawagoe, Tishikawa, J. Kato, M. Takenaga, K. Kitamura. Reduced fractional shortening of right ventricular outflow tract is associated with adverse outcomes in patients with left ventricular dysfunction.Cardiovascular Ultrasound 11(1):19· June 2013
    
    ლიტერატურა
    1.Starr I, Jeffers WA Meade RH Jr. The absence of conspicuous increment of venous pressure after severe damage to the right ventricle of the dog, with a discussion of the relation between clinical congestive failure and heart disease. Am Heart J 1943; 26:291. 2.Cohn JN, Guiha NH, Broder MI, Limas CJ. Right ventricular infarction. Clinical and hemodynamic features. Am J Cardiol. 1974;33:209-14. 3. Zehender M, Kasper W, Kauder E, Schonthaler M, Geibel A, Olschewski M, et al. Right ventricular infarction as an independent predictor of prognosis after acute inferior myocardial infarction. N Engl J Med. 1993;328:981-8. 4.Y.M. Hummel, S. Bugatti, K. Damman, et al.. Functional and hemodynamic cardiac determinants of exercise capacity in patients with systolic heart failure. Am J Cardiol, 110 (2012), pp. 1336–1341 5.Polak JF, Holman BL, Wynne J, Colucci WS. Right ventricular ejection fraction: an indicator of increased mortality in patients with congestive heart failure associated with coronary artery disease. J Am Coll Cardiol. 1983;2:217–24. 6.Stobierska-Dzierzek B, Awad H, Michler RE. The evolving management of acute right-sided heart failure in cardiac transplant recipients. J m Coll Cardiol. 2001;38:923–31. 7.Guidelines for the Echocardiographic Assessment of the Right Heart in Adults: A Report from the American Society of Echocardiography Endorsed by the European Association of Echocardiography, a registered branch of the European Society of Cardiology, and the Ca.

 ჟურნალი "კარდიოლოგია, კარდიოქირურგია, ანგიოქირურგია. პრევენცია, კომუნიკაცია"
http://cardio.ge/article.php?id=12